ĐOÀN LUẬT SƯ TỈNH QUẢNG BÌNH LÀM TỐT CÔNG TÁC PHÂN CÔNGLUẬT SƯ BÀO CHỮA THEO YÊU CẦU CỦA CÁC CƠ QUAN TIẾN HÀNH TỐ TỤNG
Đoàn Công Kê – Chủ nhiệm Đoàn Luật sư
Bào chữa cho bị can, bị cáo nói chung, đặc biệtđối với bị can, bị cáo bị khởi tố với loại tội có khung hình phạt cao từ tù 20năm, tù chung thân hoặc tử hình, có vai trò quan trọng của luật sư trong việcbảo đảm quyền con người, bảo đảm công bằng trong tố tụng hình sự. Mặt khác, luậtsư bào chữa còn góp phần xác định sự thật khách quan của vụ án, giúp cơ quan cóthẩm quyền tiến hành tố tụng giải quyết vụ án đúng người, đúng tội, đúng phápluật, không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm và người phạm tội, giảiquyết đúng đắn vấn đề dân sự trong vụ án hình sự; đồng thời góp phần hạn chế sựlạm quyền và vi phạm pháp luật của người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.
Vai trò của luật sư bào chữatrong hoạt động tố tụng hình sự ngày càng được phát huy, đáp ứng yêu cầu cảicách tư pháp theo hướng dân chủ, bình đẳng, công khai, minh bạch, chặt chẽ nhưngthuận tiện, bảo đảm chất lượng tranh tụng tại các phiên toà xét xử, lấy kết quảtranh tụng tại toà làm căn cứ quan trọng để Hội đồng xét xử phán quyết bản án,coi đây là khâu đột phá để nâng cao chất lượng hoạt động cải cách tư pháp theotinh thần Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/01/2002,Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 26/5/2005, Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005,Kết luận số 79-KL/TW ngày 28/7/2010, Kết luận số 92-KL/TW ngày 12/3/2014 của BộChính trị đặt ra yêu cầu: Hoàn thiện chính sách, pháp luật hình sự và dân sựphù hợp với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhànước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhândân; hoàn thiện các thủ tục tố tụng tư pháp, bảo đảm tính đồng bộ, dân chủ,công khai, minh bạch, tôn trọng và bảo vệ quyền con người. Nghị quyết số 08-NQ/TWngày 02/01/2002 nêu rõ: “Khi xét xử, các toà án phải bảo đảm cho mọi công dânđều bình đẳng trước pháp luật, thực sự dân chủ, khách quan; thẩm phán và hộithẩm độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; việc phán quyết của toà án phải căn cứchủ yếu vào kết quả tranh tụng tại phiên toà, trên cơ sở xem xét đầy đủ, toàndiện các chứng cứ, ý kiến của kiểm sát viên, của người bào chữa, bị cáo, nhânchứng, nguyên đơn, bị đơn dân sự và những người có quyền, lợi ích hợp pháp đểra những bản án, quyết định đúng pháp luật, có sức thuyết phục và trong thờihạn quy định”.
Điều 31 Hiến pháp 2013 quy định: “Ngườibị bắt, tạm giữ, tạm giam, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử có quyền tự bàochữa, nhờ luật sư hoặc người khác bào chữa”; Điều 16 Bộ luật tố tụng hình sự2015 quy định: “Bảo đảm quyền bào chữa của người bị buộc tội, bảo vệ quyền vàlợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự. Người bị buộc tội có quyền tự bào chữa,nhờ luật sư hoặc người khác bào chữa.
Việc Chỉ định người bào chữa, Điều 76 Bộ luật tốtụng hình sự 2015 quy định: “Trong các trường hợp sau đây nếu người bị buộctội, người đại diện hoặc người thân thích của họ không mời người bào chữa thìcơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải chỉ định người bào chữa cho họ:
- Bị can, bị cáo về tội mà Bộluật hình sự quy định mức cao nhất của khung hình phạt là 20 năm tù, tù chungthân, tử hình;
- Người bị buộc tội có nhược điểmvề thể chất mà không thể tự bào chữa; người có nhược điểm về tâm thần hoặc làngười dưới 18 tuổi.
Cơ quan cóthẩm quyền tiến hành tố tụng phải yêu cầu hoặc đề nghị các tổ chức cử người bàochữa cho các trường hợp nêu trên, trong đó có Đoàn luật sư phân công tổ chứchành nghề luật sư cử luật sư tham gia bào chữa.
Từnhững quy định của pháp luật nêu trên, Đoàn Luật sư tỉnh Quảng Bình đã quán triệtcho 49 luật sư trong tỉnh thuộc thẩm quyền quản lý, phải có trách nhiệm và nghĩavụ thực hiện bào chữa cho bị can, bị cáo khi được chỉ định. Theo quy định tại Điều21 Luật Luật sư thì luật sư có nghĩa vụ: “Tham gia tố tụng đầy đủ, kịp thờitrong các vụ án do cơ quan tiến hành tố tụng yêu cầu”.
Đểthể chế hóa chính sách nhân đạo của Đảng, Nhà nước, Bộ luật tố tụng hình sự năm2015 quy định mở rộng trường hợp bắt buộc mời người bào chữa cho bị can, bị cáovề tội theo khung hình phạt có mức cao nhất là 20 năm tù, chung thân hoặc tửhình và quy định rõ hơn bào chữa chỉ định trong trường hợp người bị buộc tội có“nhược điểm về thể chất mà không thể tự bào chữa; người có nhược điểm về tâmthần hoặc là người dưới 18 tuổi”.
Trongthời gian qua Đoàn Luật sư tỉnh Quảng bình yêu cầu các tổ chức hành nghề luậtsư chỉ định luật sư bào chữa cho bị can, bị cáo theo yêu cầu của cơ quan tiến hànhtố tụng, bảo đảm thực hiện tốt theo quy định của pháp luật, hoạt động tác nghiệpcủa luật sư bảo đảm thận trọng, khách quan. Mỗi năm Đoàn Luật sư yêu cầu các tổchức hành nghề luật sư chỉ định trên 50 vụ án hình sự, thuộc các loại tội phạmcó khung hình phạt cao như tội “Mua bán trái phép chất ma túy”; Tội “Vận chuyểntrái phép chất ma túy”; Tội “Giết người”; Tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”.v.v..Luật sư tham gia bào chữa với vai trò là người bào chữa chỉ định tại các vụ ánhình sự đều tuân thủ những giá trị, chuẩn mực được quy định trong Bộ Quy tắc Đạođức và Ứng xử nghề nghiệp của luật sư Việt Nam, góp phần nâng cao uy tín nghềnghiệp của giới luật sư trong xã hội.
Trong hoạt động bào chữa, luật sưvới vai trò là người bào chữa chỉ định các vụ án hình sự đã nhận thức đúngnhững việc cần phải làm cho thân chủ, trách nhiệm với xã hội, với sự phát triểncông lý và nhận thức rõ vị trí, trách nhiệm, quyền hạn, lợi ích khi tham giaphiên tòa, những yếu tố ảnh hưởng, tác động đến quyết định của luật sư tạiphiên tòa, trên cơ sở đó, đưa ra các quan điểm tranh tụng bảo đảm tính kháchquan, đúng pháp luật, góp phần cùng các cơ quan tiến hành tố tụng giải quyết đúngđắn vụ án. Khi tham gia tố tụng Luật sư có thái độ hợp tác, lịch sự, tôn trọngnhững người tiến hành tố tụng mà Luật sư tiếp xúc khi tham gia bào chữa; chủđộng, tích cực thực hiện các quyền và nghĩa vụ của Luật sư khi tham gia tố tụngtheo quy định của pháp luật và giữ tính độc lập của nghề nghiệp Luật sư để gópphần vào việc bảo vệ công lý, công bằng xã hội.
Luật sư thực hiện bào chữa cho bịcan, bị cáo đã quan tâm sử dụng các lợi thế của mình về thực hiện quyền vànghĩa vụ được quy định tại Điều 73 Bộ luật Tố tụng hình sự như: Gặp, hỏi ngườibị buộc tội; tham gia lấy lời khai của người bị bắt, bị tạm giữ, khi hỏi cungbị can, người bị tạm giữ; tham gia trong hoạt động đối chất, nhận dạng,nhận biết giọng nói và hoạt động điều tra khác theo quy định của pháp luật;Đề nghị thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế; Thu thập,đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, Đọc, ghi chép và sao chụp những tài liệutrong hồ sơ vụ án liên quan đến việc bào chữa từ khi kết thúc điều tra; Thamgia hỏi, tranh luận tại phiên tòa; Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơquan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng; Kháng cáo bản án, quyết định củaTòa án nếu bị cáo là người dưới 18 tuổi, người có nhược điểm về tâm thần hoặcthể chất theo quy định của Bộ luật Tố tụng...
Đồng thời Luật sư đã thực hiện tốtcác nghĩa vụ: Sử dụng mọi biện pháp do pháp luật quy định để làm sáng tỏ nhữngtình tiết xác định người bị buộc tội vô tội, những tình tiết giảm nhẹ tráchnhiệm hình sự của bị can, bị cáo; Giúp người bị buộc tội về mặt pháp lý nhằmbảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ; Tôn trọng sự thật; không được muachuộc, cưỡng ép hoặc xúi giục người khác khai báo gian dối...
Để bị can, bị cáo thực hiện quyềnyêu cầu người bào chữa theo quy định của Điều 76 Bộ luật tố tụng hình sự, cáccơ quan tiến hành tố tụng cũng đã chú ý tới việc phổ biến cho người bị tạm giữ,bị can, bị cáo quyền có người bào chữa theo quy định pháp luật. Quyền được lựachọn người bào chữa cần phải được bảo đảm ở các giai đoạn của tố tụng. Giaiđoạn điều tra vẫn là giai đoạn quan trọng nhất, Quyền này phải được đặt ra câuhỏi đầu tiên khi lấy lời khai của người bị tình nghi, người bị bắt, tạm giữ, tạmgiam, để cho họ được thực hiện quyền này. Cơ quan điều tra trong thời gian qua đãthực thi nghiêm túc các quy định này của pháp luật trên tinh thần tôn trọng quyềncủa công dân và phối hợp tương đối tốt với Đoàn Luật sư thực hiện theo quy địnhThông tư số: 46/2019/TT-BCA ngày 10 tháng 10 năm 2019 của Bộ Công an “quy địnhtrách nhiệm của lực lượng công an nhân dân trong việc thực hiện các quy địnhcủa bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 liên quan đến bảo đảm quyền bào chữa củangười bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt trong trường hợp phạm tộiquả tang hoặc theo quyết định truy nã, người bị tạm giữ, bị can; bảo vệ quyềnvà lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự, người bị tố giác, người bị kiến nghịkhởi tố”.
Tuy nhiên, trong thực tiễn vẫncòn bộc lộ nhiều vướng mắc việc áp dụng giải quyết các vụ án hình sự thuộctrường hợp bào chữa theo chỉ định, điều đó, dẫn đến người bị buộc tội khôngđược bảo đảm trọn vẹn quyền bào chữa, do lý do khách quan, chủ quan nào đó mà luậtsư được chỉ định bào chữa chưa thực hiện đúng quyền, nghĩa vụ của mình. vai tròcủa luật sư trong hoạt động tố tụng hình sự ở một số trường hợp chưa được nângcao, có luật sư còn bị hạn chế về kiến thức, kỹ năng và phong cách ứng xử, nênchưa có được quan điểm pháp lý tốt, luận cứ tranh luận chưa đủ sức thuyết phục,chưa tạo được hiệu quả hoạt động nghề nghiệp. Vì thế, đòi hỏi luật sư tham giabào chữa theo yêu cầu của các cơ quan tiến hành tố tụng phải ý thức được tráchnhiệm và nghĩa vụ của mình, tham gia phải tận tâm, phát huy khả năng ưu thế nghềnghiệp và kinh nghiệm của mình để bảo đảm Sự độc lập, tính chuyên nghiệp củaluật sư, nâng cao hiệu quả của hoạt động bào chữa, nhằm tránh việc thực thimang tính hình thức.
Bên cạnh trách nhiệm của Đoàn Luậtsư và luật sư khi được phân công tham gia bào chữa các vụ án chỉ định, còn có tráchnhiệm của cá nhân, cơ quan tiến hành tố tụng trong việc tạo điều kiện làm việccho các luật sư tham gia các hoạt động tố tụng theo quy định của pháp luật. ĐoànLuật sư cũng cần có những biện pháp để khuyến khích phát triển đội ngũ luật sư,không ngừng phấn đấu nâng cao kỹ năng nghề nghiệp, nêu cao tinh thần tôn trọngsự thật khách quan, trung thực, dũng cảm đấu tranh bảo vệ lẽ phải và công lý,nhằm đáp ứng được nhu cầu của người dân ngày một tăng đối với quyền bào chữatrong thời gian tới./.
Những tệp tin đính kèm: